GIÁO SỞ KẾ SUNG
GIÁO XỨ KẾ SUNG – GIÁO HỌ THANH DƯƠNG
I- VỊ TRÍ ĐỊA LÝ
Giáo xứ Kế Sung, thuộc Giáo hạt Hương Phú, nằm trên địa bàn thôn Kế Sung, xã Phú Diên, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên-Huế; và Giáo họ Thanh Dương nằm trên địa bàn thôn Mỹ Khánh lẫn thôn Thanh Dương, xã Phú Diên, cách Kế Sung khoảng 4km về phía Đông Nam. Nhà thờ Kế Sung cách Tòa Tổng Giám mục Huế khoảng 15km về phía Đông Đông Bắc theo đường chim bay. Giáo họ Thanh Dương hiện không có Nhà thờ, đã tham gia mọi sinh hoạt chung từ lâu với Giáo xứ Kế Sung.
II- NGUỒN GỐC HÌNH THÀNH VÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN
Lịch sử Giáo xứ Kế Sung gắn liền với Giáo xứ Cự Lại cho đến tháng 09-2018.
A. Giáo họ trực thuộc Giáo sở Cự Lại (từ 1885).
Trong thông báo tháng 8-1867, Đức Giám mục Giáo phận Hyacinthe Sohier (Bình) cho biết Cự Lại thuộc Giáo sở An Truyền (gồm thêm Đồng Di, Mà Á, Sư Lỗ, Vân Dương) với Cha G.B Nguyễn Văn Mộ (gốc Nhu Lý) làm Quản sở. Từ đó Cự Lại ở dưới sự chăm sóc của các Mục tử đặt trụ sở tại An Truyền như các Cha GB. Nguyễn Văn Mộ (1867-1874), Micae Nguyễn Ngọc Án (1874-1878), Giuse Hồ Đình Tính (1878-1882), Inhaxiô Nguyễn Ngọc Tuyên (1883-1884).
Khi giáo dân Cự Lại bắt đầu đông đảo nhờ chiến dịch truyền giáo “hậu Văn Thân” cho vùng bán đảo, xuất phát từ vị Quản xứ Phủ Cam kiêm Quản hạt Bên Thủy là Cha Eugène Allys, Bề trên Giáo phận mới đặt Cha xứ về mục vụ trực tiếp cho họ đạo. Cự Lại lúc này là một Giáo sở, gồm Giáo xứ Cự Lại và 3 Giáo họ: An Dương (thôn An Dương, xã Phú Thuận, phía Tây Bắc), Kế Sung (thôn Kế Sung, xã Phú Diên, phía Đông Nam) và Thanh Dương (thôn Thanh Dương, xã Phú Diên, phía Đông Nam). Từ đấy cho tới tháng 9-2018, Cự Lại và Kế Sung thay phiên nhau trở thành Giáo xứ (họ chính, có Quản xứ cư ngụ), nên có tên kép là Cự Lại-Kế Sung.
1- 1885-1891: Cha Phêrô Trương Đăng Khoa, Quản sở tiên khởi, đến nhận nhiệm vụ sau khi rời Châu Mới, một họ đạo gần Thừa Lưu (Nước Mặn), nơi ngài đã tới làm mục tử (1884-1885) ngay sau vụ Văn Thân tàn sát[1].
2- 1899-1923: Cha Gabriel Pieters (Cố Phiên). Về Giáo xứ Cự Lại từ cuối năm 1899, ngài đã lập tức xây Nhà thờ: với cột gỗ mít, vách gạch vồ, mái ngói âm dương, và hai tháp cao. Truyền khẩu địa phương còn cho biết: Cố Phiên đã mang hạt giống dương liễu từ Pháp về Cự Lại để gieo trồng, hầu gia tăng kinh tế cho dân, giữ vững độn cát cho làng.
Một biến cố lớn xảy ra vào ngày 11-9-1904: một trận bão lớn nổi lên tại vùng Thuận An đã làm hư hại nhà cửa và giết chết nhiều người. Địa phận của Cố Phiên cũng không tránh khỏi tai họa: nhà xứ, Nhà thờ của ngài và một Nhà thờ khác trong một họ nhánh đã bị sụp đổ hoàn toàn. Ngài sửa sang lại tất cả khá nhanh. Tới năm 1923, ngài được đổi ra Hương Lâm.
3- 1923-1931: Cha P.X Bùi Quang Ninh. Xây Nhà thờ Kế Sung năm1924.
4- 1932-1933: Cha Banaba Phạm Đình Ngãi.
5- 1933-1940: Cha Đôminicô Trần Văn Phú.
6- 1940-1952: Cha Phaolô Nguyễn Văn Chuyên.
7- 1952-1958: Ngày 21-8-1952, Cha Mathia Nguyễn Văn Triêm về làm Quản xứ. Nhìn thấy tầm quan trọng của vấn đề văn hóa xã hội, nhưng để có tiền xây trường học và bệnh xá, ngài đã tổ chức hát bội; rồi mời các nữ tu Dòng Con Đức Mẹ Đi Viếng về giúp Giáo xứ, dạy dỗ trẻ em, chăm sóc người bệnh v.v…[2] Có vị cao niên kể lại rằng, ở xóm trong, mỗi sáng khi gà gáy, các em (giáo lẫn lương) đều thức dậy đọc Kinh nghĩa. Cha Triêm còn tổ chức bơi thuyền trong lễ bổn mạng Giáo xứ. Vào giai đoạn xã hội bất ổn, ngài luôn yêu thương và đùm bọc mọi người, giáo cũng như lương.
8- 1958-1960: Cha Anrê Nguyễn Văn Từ.
9- 1961-1963: Cha Giacôbê Nguyễn Văn Ngọc: Ngài đã cho trồng dương liễu ở bờ biển, từ Cự Lại về thấu làng Kế Sung, để bảo vệ bờ biển khỏi bị xói mòn.
10- 1963-1967: Cha Giuse Trần Thế Hưng đến nhận nhiệm sở. Ngài xây lại Nhà thờ cũ đã bị chiến tranh làm hư hại, chỉ còn lại hai tháp, bằng đá móng mà Cha Ngọc đã chuẩn bị trước, với tường bờ lô, mái ngói móc. Năm 1964, ngài cũng xây mới Nhà thờ Kế Sung, bên cạnh tháp cổ của Nhà thờ cũ mà Cha Bùi Quang Ninh đã xây. Nhưng khi tình hình “xã hội” trở nên khó khăn (bất an) hơn, ngài xin thuyên chuyển và rời Giáo xứ.
11- 1967-1968: Cha Đôminicô Nguyễn Văn Nghĩa.
Do hoàn cảnh xã hội, tháng 2-1968 (biến cố Mậu Thân), Cha Nghĩa và phần lớn giáo dân Cự Lại Kế Sung phải chạy lên Thuận An (cách Cự Lại hơn 6km về phía Tây Tây Bắc), lập một trại định cư (gồm thêm một ít giáo dân từ Hà Thanh, Quy Lai, Thuận Hòa, An Truyền, Thanh Hương).
B- Thăng trầm với biến động thời cuộc (1968-2001)
1- 1968-1972: Cha Phaolô Trần Công Khôi.
Đến tháng 05-1968, trại định cư trở thành Giáo xứ Tân Thuận với Cha Phaolô Trần Công Khôi làm Quản xứ từ 1968-1972. Dòng Con Đức Mẹ Đi Viếng lúc ấy cũng chấm dứt mục vụ tại Cự Lại, nhưng lên phục vụ tại Tân Thuận.
2- 1972-1975: Cha Phaolô Nguyễn Văn Hiển.
Đầu năm 1972, tình hình an ninh các vùng chiến sự tạm ổn định, giáo dân được kêu gọi trở về nguyên quán của mình. Giáo xứ Cự Lại và Kế Sung được tái lập, nhưng ở dưới sự kiêm nhiệm của Cha Phaolô Nguyễn Văn Hiển, Quản xứ Tân Thuận từ 1972 đến 1975.
3- 1975-1979: Cha Gioakim Võ Quang làm Cha sở Kế Sung kiêm Cự Lại cùng các họ nhánh. Sự thay đổi chính trị cũng gây nhiều xáo trộn trong cộng đoàn tín hữu.
4- 1979-1996: Cha P.X Nguyễn Văn Huy làm Cha sở Cự Lại kiêm Kế Sung và An Dương. Tu sửa Nhà thờ, nhà xứ các Giáo xứ Kế Sung và Cự Lại năm 1980. Năm 1989, Cha rời nhiệm sở ví lý do sức khỏe, nhưng vẫn là Quản xứ trên danh nghĩa cho đến 1996.
5- 1996-1999: Kể từ năm 1989, Cha GB Phạm Ngọc Hiệp, Quản xứ Tân Mỹ Thuận An, được Cha Tổng Đại diện Giacôbê Lê Văn Mẫn nhờ giúp mục vụ cho Giáo sở Cự Lại… Thời điểm này, có hai chủng sinh ngoại trú là Giuse Hồ Thứ (ở Tân Mỹ) và Giuse Phan Miên (ở Thuận An, gốc Cự Lại) chiều Chúa nhật về giúp ca đoàn và dạy giáo lý ở Cự Lại. Cả 2 trở thành Linh mục năm 2000.
Kể từ tháng 6-1996, với sự đồng thuận của Đức Tổng Giám mục Giám quản Têphanô Nguyễn Như Thể, có thêm Cha Phaolô Phạm Tá (chịu chức ngày 2-2-1996) đến giúp mục vụ cho Cự Lại, Kế Sung và các xứ lân cận. Năm 1997, có hai nữ tu Dòng Con Đức Mẹ Vô Nhiễm vào thứ Bảy và Chúa nhật đến phục vụ ca đoàn, giáo lý và một số công tác khác.
Về mặt xây dựng, Cha GB Phạm Ngọc Hiệp đã xin được ân nhân tài trợ để xây nhà Cha sở và nhà giáo lý cho Cự Lại và Kế Sung. Ngày 13-1-1999, Cha GB được bổ nhiệm làm Quản xứ Lăng Cô, Hói Dừa. Các cơ sở này đã được hoàn thành tốt đẹp thời Cha Phêrô Lê Văn Ngọc kiêm nhiệm.
6- 1999-2001: Ngày 15-5-1999, Cha Phêrô Lê Văn Ngọc đến làm Quản xứ Tân Mỹ, Thuận An, kiêm nhiệm Cự Lại, Kế Sung, cho đến khi ngài rời Tân Mỹ để làm Quản xứ Ngọc Hồ, ngày 13-12-2001.
C- Cùng với Cự Lại, tái lập thành Giáo sở (2001-2018)
1- 2001(12)-2014(7): Cha Phaolô Đặng Văn Nam. Vậy là sau nhiều năm thuộc Giáo sở Tân Mỹ, ngày 14-12-2001, Cự Lại đã được Đức Tổng Giám mục Têphanô tái lập thành Giáo sở, khi bổ nhiệm Linh mục Phaolô Đặng Văn Nam đến làm Quản sở.
Trong giai đoạn này, có ông Phaolô Trần Miên gốc Cự Lại nhờ con là Cha Micae Trần Xuân quyên góp kinh phí ở Hoa Kỳ để tái thiết ngôi nhà thờ xuống cấp.
Ngày 20-3-2002, Đức Cha Têphanô chủ sự nghi thức đặt viên đá đầu tiên. Đến cuối năm thì tạm ổn định với móng tháp, nhưng phần tháp phía trên vẫn chưa xây được.
Cùng với giáo dân, Cha Nam tiếp tục làm các công trình phụ, như ngày 12-01-2004, xây tường khuôn viên thánh đường cho ba hướng Đông, Nam, Bắc; còn lại phía Tây, tức mặt tiền thì mãi đến ngày 29-01-2007 mới xây cổng chào phía dưới Quốc lộ 49B. Và trải qua nhiều năm tháng, Cha tiếp tục xây đài Đức Mẹ, cổng chính của khuôn viên, móng kè, tường phía Tây v.v…
Tại Giáo họ Kế Sung, vào đầu năm 2004, đã có một cuộc tranh chấp giữa Giáo xứ và nhà cầm quyền xã Phú Diên khi họ quyết định làm một con đường liên thôn bằng bê tông ngang qua trước Nhà thờ, chỉ cách mặt tiền 4m, bất chấp đề nghị của Giáo họ là hãy làm con đường bọc sân nhà thờ (sân này khởi từ cửa nhà thờ ra đến Quốc lộ 49B, dài khoảng 30m). Đã có xô xát giữa giáo dân với người của chính quyền, nhưng họ vẫn tiến hành công việc. Đến nay sân đó vẫn còn ngổn ngang gạch đá, Giáo xứ không tài nào sử dụng (xem hình).
Đến đầu năm 2005, nhà cầm quyền lại hỗ trợ cho một gia đình ngoại giáo chiếm 2 miếng đất nằm sát Nhà thờ, bên phải (nếu nhìn từ phía trước), bất chấp nhiều đơn kiện của Giáo xứ. Sau nhiều giằng co xô xát, cuối cùng vì yếu thế, Giáo xứ cũng đành thua cuộc.
Ngày 4-4-2005, nhờ một số ân nhân giúp đỡ, đã bắt đầu đại tu tháp chuông cổ (thuộc Nhà thờ cũ, xây từ năm 1925), cung thánh, lát gạch men trong Nhà thờ, nhà xứ, xây nhà xe, v.v…
Tháp cổ Nhà thờ Kế Sung được trùng tu
Về sinh hoạt trong Giáo xứ: Cha sở đương nhiệm đã củng cố ca đoàn, ban lễ sinh, giới hiền mẫu và tái lập phong trào Thiếu nhi Thánh Thể mùa hè năm 2006.
2- Cha Gioakim Nguyễn Chí Hữu: 14-05-2014 về nhận nhiệm sở.
Sau sáu tháng ở và quan sát, Cha đã củng cố Giáo sở bằng cách cho bầu lại Hội đồng Giáo xứ, lập thêm ca đoàn trẻ Tê-rê-xa, hội Lòng Chúa Thương xót, nhóm giáo lý viên… và tổ chức Giáo xứ tự quản: tất cả mọi việc từ dạy giáo lý cho đến tập múa Giáng sinh, sinh hoạt Thiếu nhi Thánh Thể, tập hát… do Cha sở và giáo dân lo liệu… (bởi lẽ không còn các nữ tu về giúp nữa, vì chẳng có chỗ ở cho các chị).
Bên cạnh đó, Cha đã kêu gọi xây tháp chuông, tu sửa Nhà thờ Cự Lại (lát gạch mặt tiền, ốp đá các trụ, chống thấm, sơn lại Nhà thờ) và xây nhà giáo lý. Những công trình này khởi động cùng một lúc để kịp ngày 20-08-2015 khánh thành. Kinh phí do Cha Trần Xuân vận động một phần và phần còn lại là do giáo dân Giáo xứ Cự Lại đóng góp.
Tháng 8-2016, tiếp tục làm thêm hai cánh gà Nhà thờ.Tháng 8-2017 làm đài Thánh Giuse, lát gạch sân đài Mẹ và Thánh Giuse.Tháng 12-2018 lát gạch sân Nhà thờ (1.750m2). Những công trình trên là do kinh phí và công của giáo dân Giáo xứ Cự Lại.
D- Kế Sung và Thanh Dương tách thành Giáo sở riêng biệt
1- Ngày 25-09-2018 Giáo xứ Kế Sung và Giáo họ Thanh Dương (xã Phú Diên) tách khỏi Giáo sở Cự Lại, trở thành Giáo sở Kế Sung với Cha Đôminicô Nguyễn Tưởng làm Quản sở… Nghi lễ Nhậm chức Quản sở Kế Sung được cử hành vào lúc 07g30 cùng ngày do Cha Tổng Đại diện Antôn Dương Quỳnh chủ sự.
Trên tháp chuông có hình chim bồ câu và bốn chữ “Thánh Thần giáng lâm”, đó là vì Giáo sở đã lấy ngày Lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống làm Bổn mạng.
Giáo dân Kế Sung, Thanh Dương sống rải rác trong các làng,Trước năm 1975 có 210 gia đình, nhưng vì điều kiện kinh tế khó khăn, một số di dân vào vùng Long Khánh, Suối Cả…và đã phát triển thành những họ đạo ở vùng kinh tế mới.
Vì mới tách khỏi Giáo sở Cự Lại nên Giáo sở Kế Sung thiếu thốn đủ điều, nhất là cơ sở. Vì nhu cầu cấp bách và cần thiết, cha tân Quản sở đã làm nhà giáo lý cho cho giởi trẻ.
2- Ngày 06-11-2020, tại Linh địa La Vang, sau cuộc Tĩnh tâm Thường niên của Linh mục đoàn Giáo phận Huế, cùng với nhiều tân Quản xứ và tân Phó xứ khác, Cha Têphanô Ma Thanh Long (gốc Hòa Đa, sn 1981, lm 2018) đang là Phó xứ Khe Sanh, đã được Đức TGM Giuse Nguyễn Chí Linh trao bài sai, bổ nhiệm làm Quản sở Kế Sung, thay thế cha Đôminicô Nguyễn Tưởng đổi đi làm quản xứ Buồng Tằm.
III- HOA TRÁI ĐỨC TIN
Giáo dân năm 2010: 289 người
Khoảng 75 gia đình sống rải rác trên một địa bàn tương đối rộng, không tập trung như các Giáo xứ khác.
Bên trong Nhà thờ Kế Sung
————————————————————————-
[1]Không hiểu sao từ 1891 đến 1899 là một khoảng trống. Chẳng có tài liệu nào nêu tên vị Mục tử coi sóc Cự Lại-Kế Sung trong thời gian này.
[2] Theo Tiểu sử các Nữ tu Dòng Con Đức Mẹ Đi Viếng, thì sở các chị được thành lập năm 1951, với Phụ trách tiên khởi là Nữ tu Anna Lê Thị Nữ (1907-1985).
————————————————————————–
Mọi góp ý, bổ sung, điều chỉnh xin vui lòng liên hệ với Linh mục Phêrô Phan Văn Lợi theo địa chỉ email: witness2005@gmail.com Xin cám ơn quý vị rất nhiều.
Nhóm Biên sử Tổng Giáo phận Huế.