Hồi thượng tuần tháng 4 vừa qua HĐGM Uruguay đã kết thúc đại hội mùa xuân nhóm tại Florida, và ngày 18 tháng 4 đã công bố tài liệu chung kết tựa đề “Chúng ta hãy xây dựng các cây cầu của tình huynh đệ trong một xã hội bị tan vỡ”. Đây là một tài liệu khúc chiết tập trung vào sự kiện xã hội Uruguay bị vỡ tan thành nhiều mảnh. Tài liệu hướng tới các tín hữu công giáo cũng như mọi người thiện chí, và là một đóng góp của Giáo Hội cho một xã hội đa nguyên.

Tài liệu đã được giới thiệu với giới báo chí bởi ĐC Carlos Collazzi, chủ tịch HĐGM Uruguay, ĐHY Daniel Sturla, TGM Montevideo, và ĐC Milton Tróccoli tổng thư ký HĐGM. Các Giám Mục khởi hành từ một cái nhìn vào thực tại của đất nước, rồi đề nghị một phân định dưới ánh sáng của đức tin và đưa ra vài điều cần thực hiện. Ám chỉ các nứt rạn đang từ từ chia rẽ người dân Uruguay các Giám Mục khẳng định rằng: “Mặc dù trong các năm qua có các cải tiến kinh tế và việc thúc đẩy của các đường lối chính trị tái phân chia các tài nguyên quốc gia cho đồng đều hơn nhằm giảm con số các gia đình phải sống trong tình trạng nghèo túng, cũng vẫn còn có nhiều lãnh vực chưa đạt được độ nhanh đem lại một mức sống cao hơn cho các tầng lớp dân chúng. Trong số các giai tầng xã hội chịu thiệt thòi trước hết có các trẻ em. Còn có rất nhiều trẻ em phải sống lang thang trên đường phố. Các em thường là nạn nhân của nghèo túng, mồi ngon của các băng đảng bụi đời, nghiện ngập ma túy và bạo lực.

Khi nhìn vào tình hình xã hội người ta nhận ra nhiều dấu chỉ của sự suy đồi trong các tương quan giữa con người với nhau. Điển hình nhất là nạn bạo lực gia tăng trong các gia đình, các cơ cấu xã hội, trên đường phố và tại các nơi công cộng.

Trong số các điểm tiêu cực các Giám Mục đặc biệt nêu bật tình trạng thiếu các cơ may có công ăn việc làm cho người dân, các gia đình không được trợ giúp, xã hội mất quân bình vì sự kiện từ nhiều năm nay số sinh tại Uruquay phần lớn bắt nguồn từ các gia đình nghèo có ít tài nguyên và của cải nhất, trong khi người trẻ có cơ may được ăn học và giáo dục cao cũng như có công việc làm tốt lại không muốn có con sớm, và có ít con. Cảnh xã hội bị gẫy vụn khiến cho các tương quan giữa các thế hệ và giai tầng xã hội suy yếu đi.

** Trong số các tiêu chuẩn do các Giám Mục nêu ra giúp cải tiến hiện tình xã hội Uruguay có việc lựa chọn bênh vực và bảo vệ người nghèo. Các Giám Mục kêu gọi tình hiệp thông liên đới và ý thức công bằng xã hội của mọi thành phần dân chúng. Trước hết cần luôn nhớ rằng vì con người đã được tạo dựng nên giống hình ảnh của Thiên Chúa nên có phẩm gia cao quý cần được tôn trọng. Mọi người đều là con cái Chúa và đều có phẩm giá như nhau.

Vì thế các cơ cấu quốc gia đều phải lấy phẩm giá con người làm điểm tham chiếu, và phải hướng tới chỗ tôn trọng phẩm giá ấy trong mọi hoạt động phục vụ của mình.

Trong phần cuối cùng của tài liệu các Giám Mục đưa ra vài đề nghị cụ thể giúp xã hội Uruguay tiến tới tương lai. Trước tiên là việc phân biệt các trách nhiệm của xã hội, của chính quyền và của Giáo Hội. Như là Giáo Hội chúng tôi duy trì một quan niệm tích cực: chúng tôi hướng tới tiềm năng của xã hội chúng ta và hướng tới sự thiện hiện diện trong con tim của tất cả những ai có thiện chí kiếm tìm một đất nước Uruguay tốt đẹp và thịnh vượng hơn. Chúng tôi tin rằng Thần Khí của Chúa Giêsu phục sinh thức tỉnh điểm tốt lành nhất nơi từng người trong chúng ta, biến đổi chúng ta từ bên trong, và dấy lên các cử chỉ tha thứ khích lệ niềm hy vọng của chúng ta.

Ngoài ra các Giám Mục khuyến khích mọi người như sau: như là xã hội chúng ta phải thắng vượt sự thờ ơ, sợ hãi, và tâm nhận thức cho rằng các người khác luôn luôn có lỗi. Cần mở ra các con đường và các không gian giúp vượt thắng các hình thái cô lập khác nhau. Chúng ta hãy hướng tới chỗ xây dựng các liên kết cá nhân, các tương quan chặt chẽ, và đưa ra các câu trả lời tập thể cho các vấn đề xã hội. Chính quyền đã cùng với xã hội dân sự cố gắng tái phục hồi các không gian công cộng có ý nghĩa. Tuy nhiên cần dấn thân tích cực hơn nữa. Sau cùng các Giám Mục cầu mong rằng từ các cử chỉ và công việc làm của chúng ta, mọi người có thể trông thấy các dấu chỉ đáng tin cậy của Nước Chúa mà chúng ta loan báo.

Cũng trong nỗ lực xây dựng một Uruguay tốt lành hơn hồi đầu tháng 5 vừa qua các Giám Mục nước này công bố một thông cáo bầy tỏ lập trường của mình đối với dự luật nhằm cho phép cả các trẻ em vị thành niên đổi giống, mà không cần có sự đồng ý của cha mẹ. Thông cáo do Ủy ban bảo vệ gia đình và sự sống của HĐGM phổ biến. Trong đó các Giám Mục Uruguay tự hỏi rằng: “có thuận lý không, khi coi một trẻ em hay người trẻ vị thành niên là đã trưởng thành đủ để quyết định một điều quan trọng như thế, sẽ ảnh hưởng trên cuộc sống của chúng suốt đời không thể quay ngược về đàng sau được nữa?”. Ngoài ra HĐGM còn ghi nhận điểm khởi hành của dự luật mà Quốc hội Uruguay đang thảo luận là việc cho rằng phái tình là cái gì được gán cho con người một cách quy ước từ lúc sinh ra. Nói cách khác, nếu cho dù phái tính sinh học một người nhận ra mình một cách “tự nhận thức” nơi một phái tính khác, thì khi đó cũng không đúng coi phái tính khi sinh ra như là phái tính của người đó. Trái lại các Giám Mục Uruguay cho rằng phái tính sinh học vượt ngoài mọi luật lệ hay quy ước của con người, như khoa học và kinh nghiệm chung của nhân loại dậy.

** Liên quan tới quyền của cha mẹ đối với con cái bị chính quyền tước đoạt, các Giám Mục đưa ra nhận định cương quyết và mạnh mẽ hơn nữa như sau: “lại không phải đặc tính của các nhà nước độc tài chuyên chế thay quyền của cha mẹ với một người đại diện nhà nước trong một quyết định phức tạp như thế hay sao?”.

Dầu sao đi nữa, các Giám Mục Uruguay cũng nêu bật rằng các người đổi giống vẫn luôn luôn tìm thấy trong Giáo Hội sự tôn trọng và trợ giúp, không phải vì chủ trương duy tương đối văn hóa, nhưng vì sự tôn trọng tuyệt đối đối với mọi lương tâm tự do. Các vị kêu gọi từ bỏ triết lý duy cá nhân chủ nghĩa đã gợi hứng cho dự luật vô lý này và nghĩ tới thiện ích chung của toàn xã hội và của chính từng công dân Uruguay.

Cộng hòa Uruguay rộng 176.220 cây số vuông, có 3,5 triệu dân, trong đó có 88,2% gốc Âu châu. Người gốc Italia chiếm 44%, các người gốc Tây Ban Nha, Pháp, Đức, Anh, Slave, Balcan chiếm 44,2%. Ngoài ra có 8% người lai giống, 5,9% người gốc Phi châu, 0,4% gốc Á châu và 0,4% là gốc thổ dân. Các thổ dân gồm các bộ lạc Charruas, Guanaes, Yaros, Chanaes từng sống về nghề săn bắn và hái trái, nhưng hầu như bị diệt chủng vì các thứ tật bệnh do người âu châu mang tới hay do nạn buôn bán nô lệ của người Bồ Đào Nha bên Brasil trong hai thế kỷ XVIII và XIX.

Theo các thống kê năm 2008 của Học viện thống kê Uruguay Giáo Hội công giáo chiếm 45,7% tổng số dân, tiếp đến 9% là tín hữu các giáo hội kitô khác. 30,1% tin vào một vị thần nhưng không theo tôn giáo nào, trong khi có 14% tuyên bố mình vô thần hay theo thuyết con người không thể hiểu biết tất cả những gì không được coi là có lý vì thế không đưa ra một phán đoán nào cả. Ngoài ra còn có 0,4 % theo các tôn giáo khác.

Uruguay là vùng đất có nhiều nhóm dân du mục sinh sống từ ngàn năm thứ VII trước công nguyên. Người Charruas là chủng tộc đầu tiên định cư tại đây và vẫn là nhóm thổ dân đông nhất. Lịch sử chính thức của Uruguay bắt đầu hồi năm 1516, khi ông Juan Diaz de Solis người Tây Ban Nha đặt chân tới Rio de la Plata, và khám phá ra vùng này. Nhưng người Bồ Đào Nha thì cho rằng vùng đất này đã được các nhà thám hiểm Bồ khám phá ra 2 năm trước đó. Vì gặp sức kháng cự của các thổ dân và vì Uruguay không có vàng bạc nên trong hai thế kỷ XVII-XVIII người thuộc địa không ồ ạt kéo đến đây định cư. Tuy nhiên, Uruguay trở thành vùng đất bị tranh giành giữa hai đế quốc Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. Năm 1603 người Tây Ban Nha du nhập bò mộng, và việc chăn nuôi bò đã trở thành nguồn lợi kinh tế quan trọng của nước này.

** Năm 1624 Villa Soriano nằm bên bờ sống Rio Negro trở thành cứ điểm định cư đầu tiên, và các thừa sai Tây Ban Nha cũng bắt đầu rao giảng Tin Mừng. Năm 1830 Hiến pháp tuyên bố Kitô giáo là quốc giáo. Nhưng năm 1917 nhà nước và Giáo Hội tách rời khỏi nhau. Song song với công tác rao truyền Tin Mừng các thừa sai cũng dậy cho các thổ dân canh tác đất đai và phát triển nông nghiệp. Các cộng đoàn kitô cũng thành hình từ đó.

Năm 1726 người Tây Ban Nha thành lập thành phố Montevideo là thủ đô hiện nay của Uruguay. Năm 1776 Uruguay bị tách rời khỏi Phó vương Perù và sát nhập vào Phó vương Rio de la Plata gọi là Banda Oriental. Lịch sử Uruguay thế kỷ XIX gồm các cuộc đụng độ tranh giành quyền bính giữa các lực lượng thực dân Anh quốc, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha nhằm kiểm soạt vùng đất bao gồm Argentina, Brasil và Uruguay. Năm 1807 Montevideo bị 10.000 quân Anh chiếm đóng.

Năm 1811 ông Jose Gervasio Artigas tổ chức một cuộc khởi nghĩa chống Tây Ban Nha và thành công. Mười năm sau đó Tỉnh Oriental del Rio de la Plata tức Uruguay được sát nhập vào Brasil, lấy tên là Provincia Cisplatina, nhưng sau nhiều cuộc nổi loạn năm 1825 tách rời và Uruguay trở thành một liên bang miền với các tỉnh thống nhất vùng Rio de la Plata tức Argentina ngày nay. Đây là một cuộc xâm lấn. Cả hai Tỉnh liên kết chống lại Brasil, và năm 1828 Thỏa hiệp Montevideo do Anh quốc tuyên bố biến Urugauy thành một nước độc lập. Năm 1830 Hiến pháp đầu tiên được công bố thừa nhận Kitô giáo là quốc giáo. Năm 1878 Montevideo trở thành giáo phận sau 48 năm là vùng giám quản.

Giáo Hội công giáo hiện có một tổng giáo phận là Montevideo, do ĐHY Daniel Fernando Sturla Berhouet cai quản và 9 giáo phận.

Các quan sát viên chính trị coi Uruguay là quốc gia đời nhất trong các nước châu Mỹ Latinh. Giáo Hội đã không bao giờ nắm giữ một vai trò nổi bật nào cả trong thời kỳ thuộc địa, vì các thổ dân kháng cự chống lại việc loan báo Tin Mừng. Sau khi được độc lập năm 1828, các tư tưởng bài giáo sĩ do ảnh hưởng của Pháp được củng cố mạnh. Năm 1837 chính quyền đã thừa nhận hôn nhân dân sự, và năm 1861 nhà nước lãnh trách nhiệm điều hành các nghĩa trang. Năm 1907 Uruguay chấp thuận luật ly dị và năm 1909 nhà nước loại trừ giờ dậy tôn giáo ra khỏi các trường công. Tiến trình tách rời nhà nước Giáo Hội đã được đẩy mạnh dưới thời chính quyền của ông Jose Batlle y Ordonhez và kết thúc năm 1917 với việc ban hành Hiến pháp vẫn còn hiệu lực cho tới nay. Năm 2013 chính quyền Uruguay đã thừa nhận hôn nhân đồng tính.

Linh Tiến Khải

Nguồn: Đài Vatican