Nếu có ai hỏi: “Chúng ta phải làm gì để trở nên thánh thiện?”, thì câu trả lời thật rõ ràng: Chúng ta phải làm theo những gì Đức Giêsu dạy trong Bài Giảng Trên Núi. Trong Các Mối Phúc, chúng ta gặp thấy Thầy Chí Thánh, và chúng ta được mời gọi phản chiếu chân dung của Thầy trong đời sống hằng ngày của chúng ta. Mặc dù những lời của Đức Giêsu rõ ràng đi ngược với cách người ta sống trong thế giới hôm nay. Ngay cả, dù chúng ta nhận thấy sứ điệp của Đức Giêsu đầy lôi cuốn, thì thế giới vẫn đẩy chúng ta về một lối sống khác. Tuy nhiên, các Mối Phúc không hề lỗi thời, hay có tính nhượng bộ và thỏa hiệp, ngược lại, chúng vẫn quyết liệt và thách đố sự dấn thân của chúng ta. Tiến trình nên thánh chỉ có thể được thực hiện bằng các Mối Phúc, và tiến trình này chỉ có thể được thành toàn viên mãn nhờ sự trợ giúp của Chúa Thánh Thần. Người sẽ đổ đầy trong chúng ta sức mạnh của Người, và giải phóng chúng ta khỏi sự yếu hèn, ích kỷ, tự mãn và kiêu ngạo.
1. Tinh thần nghèo khó thì gắn liền với thái độ “bình tâm”, nghĩa là: đứng ngay ở giữa như bàn cân, Chúa bên nào, ta nghiêng về bên đó: giữa giàu có và nghèo khó, giữa vinh dự và ô nhục, khỏe mạnh và bệnh tật… Chúa muốn sao cũng được. Hội Thánh của Đức Kitô là một Hội Thánh nghèo và vì người nghèo, xin cho chúng ta biết đồng cảm và chia sẻ với những người nghèo túng nhất, để chúng ta được nên đồng hình đồng dạng với Đấng: tuy giàu có, nhưng đã tự nguyện trở nên nghèo khó vì chúng ta.
2. Hiền lành là cách diễn tả sự nghèo khó bên trong, của những ai đặt hết tin tưởng vào chỉ một mình Chúa mà thôi. Hiền lành luôn là điều tốt, vì những khát vọng sâu xa nhất của chúng ta sẽ được lấp đầy: chúng ta “sẽ được đất làm cơ nghiệp”, và chúng ta sẽ nhìn thấy lời hứa của Chúa, được thực hiện trong đời sống chúng ta. Trong cuộc sống hằng, nếu có người nào đó làm phiền chúng ta, thì xin cho chúng ta biết sửa lỗi họ, với một tinh thần hiền lành, ngay cả khi, chúng ta bảo vệ đức tin và những niềm xác tín của mình, thì chúng ta cũng phải thể hiện điều đó với một thái độ hiền lành và khiêm nhường trong lòng.
3. Phúc cho những ai đang khóc lóc, nhưng, thế gian nói với chúng ta điều hoàn toàn ngược lại: giải trí, thú vui, tiêu khiển thì mới là phúc. Thế gian không muốn than khóc; nó không quan tâm đến những hoàn cảnh đau thương, và tìm cách che giấu các hoàn cảnh ấy. Người ta tiêu tốn nhiều năng lực để trốn tránh đau khổ với niềm tin rằng: họ có thể che lấp được thực tế, nhưng, thập giá chẳng bao giờ vắng bóng. Ước gì chúng ta biết nhìn sự vật đúng như sự thật của chúng, và biết thấu cảm những nỗi buồn đau, để chúng ta có thể chạm đến những chiều sâu của đời sống và tìm thấy hạnh phúc chân thực. Ước gì vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo lắng của con người ngày nay, nhất là của người nghèo và những người đau khổ, cũng là vui mừng và hy vọng, ưu sầu và lo lắng của chúng ta.
4. Đói và khát là những kinh nghiệm nhức nhói, vì chúng liên quan tới các nhu cầu căn bản và bản năng sống còn của con người. Có những người mong mỏi công lý và khát khao sự chính trực với cùng cường độ như vậy. Đức Giêsu đem lại một nền công lý, khác với thứ công lý của thế gian, là thứ vốn thường bị phá hỏng, bởi những lợi ích tầm thường và bị làm méo mó bằng nhiều cách. Chúng ta phải đấu tranh cho công lý và hòa bình, bởi vì, biết bao người phải chịu sự bất công, bị gạt ra bên lề, trong khi, những kẻ khác thâu tóm hết những lợi tức béo bở của cuộc sống này. Hội Thánh phải đứng về phía những người thấp cổ bé miệng, đấu tranh cho công lý đích thực và không thỏa hiệp với những kẻ nắm quyền ưu thế.
5. Lòng thương xót có hai phương diện: thứ nhất liên quan đến việc chia sẻ, giúp đỡ người khác, và thứ hai là tha thứ, cảm thông cho nhau. Thánh Mátthêu đúc kết trong một quy tắc vàng: “Những gì muốn người khác làm cho mình, thì hãy làm cho người khác như vậy”. Khi chúng ta trao hiến và thứ tha là lúc chúng ta đang tiến trên con đường hoàn thiện, đang trở nên giống Thiên Chúa, Đấng trao hiến và tha thứ vô ngần vô lượng cho chúng ta. Vì thế, thay vì bảo chúng ta “hãy nên hoàn thiện như Cha trên trời là Đấng hoàn thiện” (Mt 5,48), thánh Luca lại mời gọi: “Hãy thương xót, như Cha anh em là Đấng thương xót” (Lc 6,36).
6. Phúc cho ai có con tim trong sạch. Chắc chắn, không thể có yêu thương, nếu không có những việc làm của yêu thương, nhưng, những việc làm của yêu thương phải xuất phát từ tấm lòng, từ trái tim trong sạch của chúng ta. Chính ý hướng trong trái tim là nguồn gốc của những khao khát và những quyết định thâm sâu dẫn tới các hành động của chúng ta. Một trái tim yêu mến Chúa và tha nhân cách chân thành là một trái tim trong sạch: có thể nhìn thấy Chúa, mà hiện nay chúng ta chỉ nhìn thấy lờ mờ như trong gương, nhưng khi sự thật và tình yêu khải thắng, chúng ta sẽ có thể nhìn thấy “diện đối diện” như lời Chúa hứa: ai có quả tim trong sạch sẽ được nhìn thấy Chúa.
7. Thật không dễ kiến tạo hòa bình: không loại trừ ai, đón nhận ngay cả những người kỳ cục, những người gây phiền hay khó tính, những người khắt khe, lập dị, những người chúng ta không ưa. Xây dựng hòa bình thật là một việc khó, bởi vì, nó đòi chúng ta phải có tâm trí thật cởi mở, vì đây không phải là chuyện tạo ra một sự đồng thuận trên giấy tờ, hay một sự dàn hòa tạm bợ cho một thiểu số hài lòng. Đây cũng không thể là chuyện cố gắng phớt lờ, hay coi nhẹ sự xung đột; trái lại, chúng ta phải thẳng thắn đối diện xung đột, giải quyết nó, bằng sự bình tâm, sáng tạo, nhạy cảm và khéo léo, để biến nó thành một mắt xích của một tiến trình mới.
8. Bị bách hại: Chính Đức Giêsu cảnh báo rằng: con đường mà Người đề nghị thì phải đi ngược dòng: vô số người đã và đang bị bách hại, chỉ vì họ đấu tranh cho công lý, vì họ nghiêm túc dấn thân cho Thiên Chúa và cho tha nhân. Ước gì chúng ta không chấp nhận tình trạng xoàng xĩnh vật vờ, mong muốn một đời sống dễ dãi, vì “ai muốn cứu mạng sống mình thì sẽ mất”. Để sống đúng những giá trị của Tin Mừng, chúng ta không thể kỳ vọng rằng: mọi sự sẽ dễ dàng, vì sự ham hố quyền lực và những lợi ích thế gian thường cản lối chúng ta. Trong một thế giới tục hóa như hiện nay, chính trị, truyền thông, các cơ chế kinh tế, văn hóa và ngay cả tôn giáo trở nên quá rối loạn, đến nỗi hóa thành: một cản ngại cho sự phát triển xã hội và nhân văn đích thực. Ngày nay, chúng ta không dễ dàng sống các Mối Phúc, và mọi cố gắng sống như vậy sẽ bị nghi ngờ và bị chế giễu, nhưng đừng nản lòng, bởi vì, thập giá vẫn là nguồn tăng triển và thánh hóa của chúng ta.
Chúng ta hãy lắng nghe lời Đức Giêsu dạy về các Mối Phúc, với tất cả lòng yêu mến và kính trọng. Chúng ta hãy để cho những lời của Người làm xáo trộn chúng ta, thách đố chúng ta, và đòi hỏi chúng ta có một sự thay đổi thật sự trong lối sống của mình. Nếu chẳng vậy, thì những gì chúng ta thường hay khuyến khích nhau: “cố gắng nên thánh mỗi ngày”, sẽ vẫn… không gì khác hơn là… những lời nói sáo rỗng, những cụm từ rỗng không. Xin Chúa Thánh Thần soi sáng, và thêm sức mạnh để chúng ta dám sống theo sự thúc đẩy của Người, trên hành trình lội ngược dòng này.
Tác giả: Emmanuel Nguyễn Thanh Hiền, OSB